اتاق تمیز(clean room) به بیان ساده
مقدمه :
محیطی است که از آن برای تولید یا تحقیقات علمی استفاده میشود.در این محیط ها بسته به نوع فعالیتی که در آن انجام میشود میزان آلاینده های موجود در فضا بسیار پایین تر از فضاهای عمومی و عادی است. آلاینده‌های موجود در فضا عبارتند از: گرد و غبار،میکروبهای معلق در فضا و بخار مایعات محیطی(که به کلیه این آلاینده ها پارتیکل گفته میشود). بطور دقیق تر اتاق تمیز محیطی است کنترل شده نسبت به ذرات معلق در فضا که در هر متر مکعب آن تعداد معینی ذره موجود است.
مشخصات اتاق تميز :
اتاق های تمیز معمولا دارای ابعاد و اندازه های مختلفی است.گاهی یک کارخانه با تمام وسعت و زیربنا میتواند یک فضای تمیز باشد،یک سوله،یا چند اتاق تمیز جهت تولید دارو در یک فضای بزرگ که کف آن با کفپوش خاصی(معمولا اپوکسی) که در مورد آن به طور کامل در مقالات دیگر موجود در سایت توضیح داده ایم پوشیده شده است.
كاربردهاي اتاق تميز در زندگي امروز و صنعت و امور دفاعي و …..
در صنايع غذايي :
در خط توليد گوشت هاي پخته (كنسروها )
خط توليد سوسيس و كالباس
در توليد ماست
در توليد كره
خط توليد پنير و پنير خامه اي
خط توليد آبهاي معدني
خط توليد نوشابه ها
در بسته بندي هاي نان و ديگر مواد غذايي
در صنعت :
در صنعت نيمه هادي . الكترونيك . ابزار دقيق مانند : ژيروسكوپ ، راكت ، ساعت ، دستگاه هاي اندازه گيري ، بالبيرينگها
اپتيك ، توليد ليزر
در داروسازي :
در آمپول پر كني
ميكروب شناسي حيواني ( PATHOGEN FREE ANIMAL , SPF ANIMAL )
در توليد آنتي بيوتيكها
داروهاي معمولي و طبيعي
در پزشكي :
در جراحي هاي معمولي و حساس و دقيق
اتاق بازگشت به حالت طبيعي ( CCU RECOVERY ROOM )
اتاق نوزادان
اتاق بيماران تحت نظر خاص
در كشاورزي :
در توليد قارچ خوراكي
كشت هاي مصنوعي
در توليد خمير ترش
در تحقيقات پزشكي :
در ميكروب شناسي تجربي
مهندسي ژنتيك
ويروس در غده
در صنايع دفاعي :
در صنايع موشكي و هواپيمايي
در سيستم هاي ناوبري
در تعميرات و اورهال قطعات حساس و دقيق و مونتاژ آنها
هوا برای ورود به محیط تمیز از فیلترها و تصفیه های خاصی برای تمیزی و خالص شدن عبور میکند و توسط فیلترهای قوی هوا (HEPA) و یا (ULPA) پردازش میشوند.
کارکنان از دوش هوا که در اتاق مخصوصی در محل ورود به سالن تعبیه شده می‌گذرند و همواره از لباس های مخصوص و پوشیده مانند کلاه و ماسک و دستکش و روپوش و کفش ویژه و… استفاده می‌کنند. وسایل و تجهیزات اتاق تمیز نیز به گونه ای طراحی میشوند که کمترین ذرات معلق در هوا را به خود جذب کنند.لازم به ذکر است که محیط تمیز یک فضای استریل نیست بلکه میزان پارتیکل و آلاینده های موجود در آن همیشه تحت کنترل است و نباید میزان آن تا حد معینی بالاتر رود.
برخی اتاقهای تمیز نیز به دستگاههای ویژه کنترل رطوبت هوا مجهز هستند که تلاش می‌کنند تا در موارد مورد نیاز رطوبت محیط را پایین نگه دارند. اتاق های تمیز رده پایین معمولا به موارد ذکر شده در بالا نیاز چندانی ندارند و تنها با رعایت پوشش کارکنان و به ویژه کفش‌های آنها و یا تعویض روپوش، فضای داخل را تا حد نیاز تمیز نگه میدارند.
رده بندی اتاق تمیز :
اتاق تمیز بر اساس تعداد و حجم ذرات معلق در هر واحد از هوا در کلاسهای مختلف تقسیم بندی میشوند. اعداد بزرگی مانند کلاس ۱۰۰ یا کلاس ۱۰۰۰ مربوط به سیستم آمریکایی رده بندی می‌باشند و اجازه حضور ذرات با سایز ۰٫۵ میکرومتر یا بزرگتر را در هر فوت مکعب نمی‌دهند.کلاس بندی دیگری که به سیستم بین‌المللی ایزو ۱-۱۴۶۶۴ مربوط میشوند که از سیستم لگاریتم اعشاری برای تعیین تعداد ذرات معلق در هوا استفاده می‌کنند که از پایه ۰٫۱ میکرومتر آغاز میشوند و برای نمونه اتاق تمیز کلاس ۵ در بیشترین تعداد مجازش دارای ۱۰۰٬۰۰۰ عدد ذره می‌باشد.در جداول مربوط به این استانداردها، خانه‌های خالی کاربردی نیستند و عدم وجود عدد در آنها نمایانگر عدد صفر نیست.قابل ذکر است که در یک اتاق معمولی (محیط خانه) در حدود یک میلیون ذره موجود است.
جدول استانداردهای اتاق تمیز
US FED STD 209E Cleanroom Standards
| Class | maximum particles/ft³ | ISO equivalent |
||||
| ≥0.1 µm | ≥0.2 µm | ≥0.3 µm | ≥0.5 µm | ≥5 µm | ||
| 1 | 35 | 7 | 3 | 1 | ISO 3 | |
| 10 | 350 | 75 | 30 | 10 | ISO 4 | |
| 100 | 750 | 300 | 100 | ISO 5 | ||
| 1,000 | 1,000 | 7 | ISO 6 | |||
| 10,000 | 10,000 | 70 | ISO 7 | |||
| 100,000 | 100,000 | 700 | ISO 8 | |||
ISO 14644-1 cleanroom standards
| Class | maximum particles/m³ | FED STD 209E equivalent |
|||||
| ≥0.1 µm | ≥0.2 µm | ≥0.3 µm | ≥0.5 µm | ≥1 µm | ≥5 µm | ||
| ISO 1 | 10 | 2 | |||||
| ISO 2 | 100 | 24 | 10 | 4 | |||
| ISO 3 | 1,000 | 237 | 102 | 35 | 8 | Class 1 | |
| ISO 4 | 10,000 | 2,370 | 1,020 | 352 | 83 | Class 10 | |
| ISO 5 | 100,000 | 23,700 | 10,200 | 3,520 | 832 | 29 | Class 100 |
| ISO 6 | 1,000,000 | 237,000 | 102,000 | 35,200 | 8,320 | 293 | Class 1000 |
| ISO 7 | 352,000 | 83,200 | 2,930 | Class 10,000 | |||
| ISO 8 | 3,520,000 | 832,000 | 29,300 | Class 100,000 | |||
| ISO 9 | 35,200,000 | 8,320,000 | 293,000 | Room air | |||